Merhabalar sevgili dostlar... Yaklaşık bir yıllık bir aranın ardından yine, yeni tecrübeler ile karşınızdayım. Öncelikle öyle bir yıl geçirdik ki neredeyse üç yıla bedel oldu. Bu bir yıla 3 ay dil kursu, bir yüksek lisans tezi ve mezuniyeti, bir doktora proposalı ve kabulü ve de bir darbe sığdırdık... Bütün bu tecrübelerimi anlatmadan önce, 15 Temmuz'un o kahraman insanlarına ve bütün şehitlerimize Allah'tan rahmet diliyorum. Allah bir daha böyle acılar ve böyle belalar göstermesin ki biz de asıl işimiz olan bilim ile uğraşıp ülkemizi daha ilerilere taşıyabilelim.
Şimdi öncelikle ilk meselemiz Almanya'da doktora... Ben 2014 YLSY bursiyeri olarak AB alanında çalışmak üzere Almanya'ya gönderilen tek bursiyerim. Şu an, yaklaşık 4 yıl önce önünde gezdiğim Münih Ludwig Maximillian Üniversitesi'nde siyaset bilimi alanındaki doktorama başlamış bulunuyorum. Başvurusundan kaydına kadar zorluklarla dolu bu sürece başladığımda neredeyse hiç açık bilgi bulamamıştım. Bu bağlamda şu an yazdığım bu yazının ilerleyen dönemde Almanya'da doktora yapacak arkadaşlara faydalı olacağını düşünüyorum.
Almanya'da Doktora: Nedir? Ne Değildir? Nasıl Kabul Alınır?
Başlıktan da anlaşılacağı üzere ilk konumuz Almanya'daki doktora sisteminin nasıl işlediği ile ilgili olacak. Öncelikle ülke olarak, Amerikan sistemine yakın olan bir eğitim sisteminden geldiğimiz ve genelde ABD ve İngiltere gibi ülkeleri tercih ettiğimiz için Almanya'daki eğitim ile ilgili genel olarak pek bilgi sahibi değiliz. ABD ve İngiltere'de master ya da doktora yapma konusunun artık ticari bir boyut kazanması da aslında bu ülkelere yönelik bilgi birikiminin artmasına sebep olan faktörlerden. Tabi Almanya'da eğitimin dil sorunu gibi önemli handikapları da mevcut ve bu da öğrenciler arasında popüler olmasını engelleyen faktörlerden bir tanesi. Ancak, ilk 500 üniversite listelerinde 30-40 civarı üniversitesi bulunan Almanya, son dönemde bu uluslararası öğrenci pastasından payını almak için bazı yenilikler yapıyor. Örneğin artık birçok üniversitede İngilizce bölüm ve master programları ya da İngilizce tez yazma ve doktora yapma olanakları mevcut hale geldi. Her ne kadar böyle gelişmeler yaşansa da Almanya'nın henüz ABD ve İngiltere ile kıyaslanınca uluslararası öğrenci konusunda geride kaldığını söylemek mümkündür.
Konuyu araştıran birçok arkadaşın az buçuk bildiği üzere Almanya'daki doktoralar, genel olarak iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan bir tanesi bizim de alışık olduğumuz program şeklinde olan doktoralardır. Structured Ph.D şeklinde ifade edilen bu doktoralarda, bizdekine benzer şekilde dersler alırsınız ve sonunda tezinizi yazarak doktoranızı tamamlarsınız. Bu tür programlar fen bilimleri alanlarında daha fazla iken sosyal bilimler alanında pek yaygın değillerdir. Örneğin siyaset bilimi ya da bağlantılı alanlarda doktora programı sadece Freie, Mannheim ve Bremen'de görmüştüm. Bu doktoralara kabul edilen öğrencilere genel olarak bir burs da verilmekte olduğu için çok fazla başvuru olmakta ve kabul almak çok zor olmaktadır. Bu programlar da genellikle İngilizce dilinde eğitim verilmekte ve C1 düzeyinde İngilizce bilgisi istenmektedir. Daha önce de söylediğim gibi bu programlardaki 10 kontenjan için, 3000-4000 gibi bir başvuru olabilmektedir. Eğer böyle bir programa kabul alabilirseniz mükemmel ama çok kolay olmayacaktır. Ayrıca bu programlara yaptığınız başvurunun sonuçlanması da neredeyse 3-4 ay gibi bir süre alabilmektedir ki bekledikçe insanı geren bir durum. Ancak kabul alamadıysanız telaşa gerek yok, sizler için diğer bir doktora şeklimiz var.
Almanya'da özellikle sosyal bilimler alanında daha yaygın olan doktora türü bireysel doktoradır. Individual Ph.D şeklinde ifade edilen bu doktora türünde, adından da anlaşılacağı üzere neredeyse herşey size kalmış durumda. Bu doktora türünde bir programa tabi olmanız ya da ders almanız söz konusu değildir. Genel itibari ile bir profesör ile bir araştırma projesi yürütür ve tezinizi yazarsınız. 3 yıl sonunda teziniz bittiğinde ise, artık bir doktoranız var demektir. En büyük avantajları derslerin olmaması ve görece daha serbest olması gibi gözükse de bunların ne kadar avantaj olduğu kişiden kişiye değişecek bir mahiyet göstermektedir. Nitekim benim gibi "eee şimdi ne olacak yani?" şeklinde bir tepki verebilir ve "sosyalleşememe" problemi çekebilirsiniz.
Peki bu bireysel doktoralara nasıl kabul alınıyor? Evet aslına bakarsanız büyük ihtimalle bir çoğunuz gibi benim de deli gibi merak ettiğim soru buydu. Ben birçok araştırma yapıp, bir sürü kişi ile görüştüm. Herkes bir şeyler söyledi ama söylenenler hiçbir zaman yeterli olmadı ve sonuçta birçok şeyi tecrübe ederek öğrenmek durumunda kaldım. Öncelikle bireysel doktoraya başvuru yapmaya karar verdiğinizde kafanızda iyi bir araştırma fikri olması çok önemlidir. Bu araştırma fikrini hocalarınızla görüşerek, okumalar yaparak vs. edinebilirsiniz. Böyle bir fikriniz olduktan sonra konu ile ilgili Almanya'da hangi okulların daha iyi olduğunu ve bu okullarda hangi hocaların sizin konunuzu çalıştığını araştırmanız çok önemli. Bu araştırmadan en az 10 okul ve hoca içeren bir liste hazırlamanız sizin için çok yerinde olacaktır. Gitmek istediğiniz okulları ve birlikte çalışmak istediğiniz hocaları yukarıdan aşağıya doğru sıraladıktan sonra yapmanız gereken şey iyi bir araştırma teklifi yani proposal yazmak olacaktır. Çalışmak istediğiniz hocaları belirlediyseniz belki onların çalışmalarına atıf yaparak akademik çakallık da yapabilirsiniz. Yazdığınız bu proposal'ın genel olarak bir teoik literatür taraması, metodoloji ve hipotezler içermesi önemlidir. Bir araştırma teklifinin nasıl yazılacağı ile ilgili internette birçok kaynak varsa da bu üçü neredeyse ana sütunları oluşturmaktadır. Yaklaşık 10-15 sayfalık bir proposal yazdıktan sonra yapmanız gereken şey, uygun bir e-posta ve CV'niz ile birlikte bu araştırma teklifini daha önce belirlediğiniz hocalara göndermektir.
Gönderdikten sonra ise işin en zor kısmı olan bekleme kısmı başlamaktadır ki bunun ne kadar süreceğini kestirmek biraz zor. Ben ilk etapta Heidelberg, Freie, LMU ve Tübingen'deki hocalara bu maili gönderdim. İlk hafta içerisinde Tübingen hariç diğerokullardaki hocalardan dönüş aldım. İlk iki hoca alanları olmadığını ya da sadece belli programlar dahilinde danışmanlık yaptıklarını söyleyerek bana başka hocaları ya da okulları önerdiler. Ancak LMU ve Tübingen'deki hocalar araştırma teklifimi çok ilgi çekici bulduklarını ve uygun bir zamanda Skype üzerinden mülakat yapmak istediklerini belirttiler. Tarihi ve zamanı ayarladıktan sonra Skype üzerinden ufak sayılacak bir mülakat yaptık. Bu mülakatlar genel olarak tanışma ve geyik muhabbeti şeklinde geçti ve sonunda iki hoca da tezime danışmanlık yapmayı kabul ettiler. Benim A planım LMU, B planım ise Tübingen'di, nitekim bu hocalardan aldığım kabul sadece bir başlangıçtı. Hocayla bir supervision agreement yaptıktan sonra fakülteye başvuru yapmam gerekiyordu. Fakültedeki komiteden biri ile yazıştık ve benden gerekli belgeleri istediler. Bu belgeler genel olarak klasik şeyleri ve hocadan aldığım kabul mektubunu içeriyordu. Bu başvurunun sonucu epey geç çıktı ama yaz aylarında fakülteden de kabul mektubumu almıştım. Ancak iş hala bitmiş değildi. Nitekim aldığım bu kabul mektubu, LMU'da öğrenci olmam için yeterli bir belge değildi. Okula kayıt yaptırırken birkaç Çinli'nin de başına geldiği üzre, sadece bu belgelerle giderseniz size bir dönem daha beklemenizi söylerler. Öyle ki, fakülteden aldığınız bu kabul belgesi ile international office'e tekrar belge göndermeniz gerekmektedir. Bunun deadline'ı kış dönemi için 15 temmuz, yaz dönemi için ise 15 ocaktır. Bu tarihlerden önce gerekli belgeleri posta yolu ile international office'e yollayıp onlardan da resmi bir kabul mektubu aldıktan sonra tebrikler, artık kayıt yaptırabileceğiniz bir kabul mektubunuz var demektir. Çok uzun ve zor bir süreç olsa da, ortalamalarınız yüksekse, bursiyerseniz ve ilgi çekici bir proposalınız varsa şansınızın epey yüksek olduğunu söyleyebilirim.
Vize, Almanya'ya Varış ve Kayıt
Buraya kadar olan zorlu süreci ve Almanların iğrenç bürokrasisini aştıysanız, daha zorları için hazırsınız demektir. Öncelikle Türkiye vatandaşı olarak, vize almak zulmüne katlanmanız gerekmektedir. Ben ağustos ortası gibi randevu almak için iData denen gereksiz firmayı aradığımda, bana ancak bir ay sonrasına randevu verdiler. Sadece randevu vermek için 20 TL gibi bir ücret alıyorlar ki telefonu düşürmek için bi yarım saat kadar beklemeniz gerekiyor. Sanırım konsolosluğun kendisinden de belli günlerde randevu alınıyormuş, isterseniz araştırabilirsiniz.
Şimdi randevuyu aldıktan sonra iData size gerekli belgelerin yazdığı birkaç tane dosyayı içeren bir e-posta gönderiyor. Bu e-postada burslu öğrenciler için gereken belgeler genel olarak standart şeyler ancak ben sağlık sigortası ve diploma konusunda iki kez konsolosluğa gidip gelmek zorunda kaldım. iData'nın gönderdiği belgede "okula kayıt sırasında ibraz edilecek sağlık sigortası yapılana kadar geçecek zamanı kapsayan" bir seyahat sağlık sigortası istenmekteydi. Bu doğrultuda ben seyahat tarihimden itibaren 1 aylık bir sağlık sigortası yaptırdım. 2 saatlik bir bekleyişten sonra girdiğim vize görüşmesinde, gayri insani bir üslup ile 6 aylık sağlık sigortası yaptırmam gerektiği söylendi. Daha sonra da gerekli belgelerde yazmamasına rağmen ve elimde doktora kabulüm olmasına rağmen lisans diplomalarım istendi. Bunları gün içinde koştur koştur tamamlayarak güç de olsa vize görüşmesini tamamladım. Vizenin çıkması ise yaklaşık 18 gün sürdü ki, son kayıt tarihime kıl payı yetiştim diyebilirim. Ancak konsoloslukta vize görüşmesi yaptığım bayanın tavırları ve üslubu ciddi manada çok sinir bozucuydu. En kötüsü de vizede bir sorun çıkmasın diye bütün bu kötü muameleyi sineye çekip, söylemek istediklerinizi yutmak oluyor.
Vizem çıktıktan hemen sonra önce Ankara'ya geçip bakanlıkla olan resmi işleri hallettim. Buradaki resmi işler, daha önce dil kursu için işleyen sürecin hemen hemen aynısı olan bir süreç ve görece çok daha hızlı işledi ve birkaç saat içinde hem paramı almış hem de uçak bileti işlemimi halletmiştim. Bütün bu işlemlerin ardından 23 Ekim 2016 tarihinde Münih'e ayak bastım ve yepyeni bir maceraya başladım.
Gelip bir otele yerleştikten sonra ilk iş tezimi yazacağım hocamla görüştüm. Okulda beni diğer hocalarla ve bölümdeki diğer insanlarla tanıştırdılar. Biraz hoşbeş muhabbetten sonra benim için hazırladıkları odayı gösterdiler. Şu an yaklaşık iki hafta olmuş durumda, hocayla ve bölümdeki kişilerle çok az görüşüyoruz ve ben genellikle odamda, bütün doktoranın böyle geçmemesini dileyerek takılıyorum.
Odama yerleşmeme rağmen hala kayıt olmamıştım ki bu biraz komik bir durumu ihtiva ediyordu. Kayıt için ise sağlık sigortası, sağlık sigortası için banka hesabı, banka hesabı için de ikamet kaydı gerekiyordu. Neyse ki bunları kısa sürede halledebildim. Kira sözleşmesi ile ikamet kaydını, onunla da banka hesabını hallettim. Banka olarak İşbank'ta hesap açtırdım ama siz başka bankalarda da hesap açtırabilirsiniz. Sağlık sigortasını ise eğitim müşavirliği yardımı ile hallettim. Ancak onların yaptığı sigortanın biraz pahalı olduğunu düşünüyorum ve şu aralar alternatif sigortaları araştırıyorum. İlerde lazım olursa mawista diye bir sigorta firması var. Piyasadaki en ucuz sağlık sigortası ki ciddi bir sağlık sorununuz yoksa idare edeceğini düşünüyorum. Birkaç yerde oturum izni konusunda sıkıntı olabileceğini okudum, biraz daha araştırıp emin olduktan sonra almayı düşünüyorum. Nitekim müşavirliğin yönlendirdiği kişi bana aylık 240 Euro gibi bir ödeme öngörmüştü. Mawista'da bu ücret 45 Euro civarında ki açıklamalarda gayet kapsamlı gözüküyor. Anladığım kadarıyla diğer arkadaş, devlet bize sağlık sigortası için ne kadar ödüyorsa ona göre bir poliçe çıkarıyor. Ben yanlışlıkla 3000 Euro civarında dediğim için bana bu kadar çıkardı diye düşünüyorum. Bu arada devletimiz bize bursumuzun bir buçuk katı kadar bir sağlık sigortası ödemesi yapıyor aklınızda bulunsun. Ama tabi bu kadar ödüyor diye, yılda en fazla inşallah bir iki kez o da soğuk algınlığı için kullanacağımız bir sigorta için bu kadar para dökmemek gerek diye düşünüyorum.
Sağlık sigortası ve diğer şeyleri de hallettiyseniz, öğrenci işlerinden sıra alıp kaydınızı yaptırabilirsiniz. Benim işim aşağı yukarı öğleye kadar sürdü ve sorunsuz şekilde kaydım tamamladı. Dünya sıralamasında iyi bir yerde olan, köklü bir okulun bürokratik işleyişinin bu kadar yavaş, ilkel ve sorunlarla dolu olması ise beni epey hayal kırıklığına uğrattı. Umarım ilerleyen dönemde daha güzel şeylerle karşılaşırım ama şimdilik çok da hayal ettiğim gibi geçmiyor.
Kalacak Yer ve Ulaşım
Benim okulum Münih'te ve kalacak yer ve ulaşım konusunda size ancak burayla ilgili o da sınırlı bir bilgi verebilirim. Öncelikle kalacak yer bulmak epey zor bir iş ve çok pahalı burada. Ben buradaki Türk toplumu ve dernekler ile iletişime geçerek bir yer buldum. Ancak bu her zaman çok mümkün olmuyor. Özellikle Almanya'da çok etkin olan DİTİB gibi organizasyonlara başvurabilirsiniz. Genellikle yardımcı oluyorlar, şansınızı deneyin derim. Bunun sıra çeşitli ev ya da oda (WG) arama sitelerinden gerekli aramaları yapabilirsiniz. Evi görmeden ödeme yapmamanızı tavsiye ederim, nitekim dolandırıcılık dünyanın her yerinde iyi kazandıran bir meslek.
Ulaşım konusunda ise Münih çok gelişmiş bir yer. Öğrenci olarak kayıt olana kadar günlük biletler ile idare edebilirsiniz ki 6.5 Euro gibi bir fiyatı var. Öğrenci olduktan sonra ise 65 Euro öğrenci birliğine, 189 Euro da MVG'ye ödeyerek semester ticket alabilirsiniz. Kayıt olduktan sonra öğrenci kartınızda yazan öğrenci numaranızı kullanarak herhangi bir bilet makinesinden biletinizi alabilirsiniz. 6 aylık bir süre için ciddi manada ucuz bir ulaşım sağladığını söyleyebilirim. Hele ki ayda 160 Pound ödediğim Londra'dan sonra çok ucuz bile geldi. Semester ticket ile bütün ulaşım ağını 6 ay boyunca ek ücret ödemeden kullanabiliyorsunuz.
Sonuç Olarak...
Hayatımın en büyük macerası olarak adlandırdığım YLSY Doktora macerama yaklaşık iki hafta önce başlamış bulunuyorum. Şimdilik her şey yolunda gitse de ben henüz çok tat alamıyorum. İlerleyen dönemde bunun da yoluna gireceğini düşünüyorum. Ayrıca burada yazdıklarımın hepsi kişisel tecrübelerimdir ki bunların herkes için aynı şekilde işleyeceğini söyleyemem. Başvuruları yaparken lütfen bunu göz önüne alın, hazırlıklarınızı ona göre yapın. Olası soru ve tavsiyeleriniz için facebook üzerinden bana ulaşabilirsiniz. Fırsat buldukça gelen sorulara cevap vermeye çalışıyorum. Esen kalın...
